การผ่าแผลเล็กผ่านกล้องส่องช่องท้อง (Laparoscopic Surgery)

วันนี้หมอขอคุยเรื่องผ่าตัดในอุ้งเชิงกรานของคนไข้ผู้หญิงรายนึงนะครับ ... คนไข้ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นเนื้องอกมดลูก (Myoma Uteri) และถุงนำ้รังไข่ (Ovarian Cyst) ... ที่ต้องผ่าตัดเพราะมีอาการปวดท้องโดยเฉพาะเวลามีรอบเดือนหรือปวดระดู (Dysmenorrhea) และเลือดออกผิดปกติจากมดลูก ... ตรวจภายในและตรวจอัลตร้าซาวด์พบว่ามีเนื้องอกมดลูกและถุงน้ำรังไข่ซึ่งมีข้อบ่งชี้เข้าข่ายที่สมควรได้รับการรักษาด้วยการผ่าตัด

ข้อบ่งชี้ในการผ่าตัดส่วนใหญ่จะดูที่ขนาดหรือภาวะแทรกซ้อนของก้อนที่ตรวจพบ ... แต่วันนี้หมอจะขอข้ามไปก่อนนะครับว่ารายละเอียดของข้อบ่งชี้ในการผ่าตัดเป็นอย่างไร ...​ วันนี้จะคุยเรื่องการผ่าตัดในช่องท้องส่วนล่าง (Lower abdomen) หรือในอุ้งเชิงกราน (Pelvis) ของคุณผู้หญิงครับว่าปัจจุบันเรานิยมทำผ่าตัดกันอย่างไร

ตัวอย่างตำแหน่งแผลที่เจาะหน้าท้องในการผ่าตัด MIS

การผ่าตัดในช่องท้องหรือในอุ้งเชิงกรานของผู้หญิงในปัจจุบัน ... นิยมทำผ่าตัดแบบแผลเล็กครับ ... ตัวย่อภาษาอังกฤษที่นิยมใช้เรียกการผ่าตัดแบบแผลเล็กคือ MIS ซึ่งย่อมาจากคำเต็มๆว่า Minimal Invasive Surgery ซึ่งถ้าผ่าตัด MIS ในช่องท้องก็มักนิยมเรียกว่า Laparoscopic Surgery ซึ่งก็เป็น MIS ชนิดหนึ่งนั่นเอง ... การผ่าตัดแผลเล็กหรือ MIS ไม่ได้แปลว่าการผ่าตัดเล็กนะครับเพราะใช้ได้ทั้งการผ่าตัดเล็กซึ่งเป็นการผ่าตัดเล็กๆน้อยๆหรือเป็นการผ่าตัดใหญ่ซึ่งผ่าตัดได้มากเหมือนการผ่าตัดแผลใหญ่แบบที่ทำกันมาตั้งแต่ในอดีตเพียงแต่แผลเล็กกว่ามากและเป็นการผ่าตัดผ่านกล้องและจอโทรทัศน์ ...​ ตัวอย่างเช่นคนไข้ที่หมอกล่าวมาเบื้องต้นซึ่งการผ่าตัดที่ทำเป็นการผ่าตัดทั้ง เลาะพังผืดที่ยึดลำใส้ที่มาเกาะติดกับอวัยวะในอุ้งเชิงกรานเช่นมดลูกและปีกมดลูก ตามด้วยการผ่าตัดมดลูกและปีกมดลูกที่เป็นก้อนเนื้องอกออกมาทั้งหมดผ่านแผลเล็กๆ

รูปภาพตัวอย่างการผ่าตัดผ่านกล้องส่องช่องท้อง

ในคนไข้ที่กล่าวในเบื้องต้น ..​.​ หมอผ่าตัดโดยเจาะหน้าท้องเป็นแผลเล็กๆขนาดประมาณครึ่งเซ็นติเมตรจำนวนสองแผลทางด้านข้างของช่องท้องส่วนล่างทางซ้ายและขวาและอีกหนึ่งแผลที่สะดือโดยแผลที่สะดือนมีขนาดประมาณ 2.5 เซ็นติเมตร ...​ แผลในสะดือเมื่อหายแล้วมักจะมองไม่เห็นเพราะซ่อนอยู่ภายในสะดือครับ ... หลังจากนั้นจึงเริ่มทำการผ่าตัดโดยผ่าตัดผ่านทางกล้องส่องช่องท้องซึ่งภาพที่แพทย์ผู้ผ่าตัดและผู้ช่วยเห็นจะปรากฏอยู่บนจอโทรทรรศน์ ... ในคนไข้รายนี้พบว่ามีพังผืดยึดติดระหว่างลำใส้กับมดลูกมากและมีก้อนเนื้องอกมดลูกและถุงน้ำรังไข่ขนาดประมาณ 8 เซ็นติเมตรและ 4 เซ็นติเมตรตามลำดับ

ตัวอย่างภาพที่เห็นทางจอโทรทัศน์ในการผ่าตัด MIS ในคนไข้ที่มีก้อนเนื้องอกมดลูก (Myoma uteri)

ท่านผู้อ่านคงสงสัยนะครับว่า ... แล้วหมอเอาก้อนออกได้ยังไงเพราะก้อนใหญ่กว่าแผลที่เจาะตั้งเยอะ ... คำตอบก็คือ ... หมอผ่าตัดเลาะพังผืดก่อนแล้วจึงทำการตัดมดลูกและปีกมดลูกซึ่งหมายถึงถุงน้ำรังไข่ ... ต่อจากนั้นหมอก็ใส่ถุงพลาสติกขนาดพอเหมาะที่พับแล้วสอดผ่านแผลเล็กๆที่เจาะในเบื้องต้น ... ใส่ถุงพลาสติดเข้าไปไว้ในช่องท้อง ... นำมดลูกและปีกมดลูกที่ตัดมาใส่ในถุงพลาสติก ... ดึงปากถุงมาโผล่ออกตรงแผลที่สะดือ ... หลังจากนั้นก็ใช้มีดและกรรไกรค่อยๆตัดแบ่งย่อยชิ้นเนื้อทั้งหมดออกเป็นชิ้นเล็กๆแล้วดึงผ่านแผลที่สะดือออกมาทีละชิ้นจนหมด ... วิธีนี้ศัพท์ทางการแพทย์เรียกว่า Morcellation ครับ ... โดยทั่วไปการผ่าตัดในคนไข้ที่มีบุตรแล้วมักจะนิยมนำชิ้นเนื้อออกทางช่องคลอดครับ ... รายนี้ทำแบบนั้นยากเพราะคนไข้โสดจึงนำชิ้นเนื้อแบ่งออกมาทางแผลที่สะดือแทน

หลังจากนั้นก็ทำการตรวจสอบเรื่องต่างๆเช่น การหยุดเลือด การนับเครื่องมือผ่าตัด ... ซึ่งเมือเรียบร้อยแล้วก็จะทำการเย็บปิดแผลที่เจาะทั้งหมด 

การผ่าตัดแผลเล็กหรือ MIS มีข้อดีหลายอย่างเมื่อเทียบกับการผ่าตัดแบบแผลใหญ่ครับ ยกตัวอย่างได้แก่ ... การเจ็บแผลจะน้อยกว่ามาก ... การฟื้นตัวของคนไข้จะเร็วกว่าอย่างชัดเจนโดยคนไข้มักจะอยู่โรงพยาบาลหรือ Admit ไม่นานและกลับไปทำงานหรือใช้ชีวิตแบบปกติได้เร็วกว่า ... การเสียเลือดก็มักจะน้อยกว่า เป็นต้นครับ

อย่างไรก็ตามในการผ่าตัดแบบแผลเล็กหรือ MIS ในบางครั้ง ... อาจจำเป็นต้องเปลี่ยนเป็นการผ่าตัดแบบแผลใหญ่หากมีความจำเป็น

วันนี้คุยกันแบบสั้นๆนะครับ ...​ ไม่ได้ลงในรายละเอียดมากเพราะอาจทำให้ผู้อ่านเบื่อซะก่อน ... อย่างน้อยท่านผู้อ่านก็คงได้รู้จักศัพท์ใหม่บางคำ ... ทั้งศัพท์ภาษาไทยและศัพท์ภาษาอังกฤษนะครับ ... เช่นคำว่า ... การผ่าตัดแผลเล็ก ... การผ่าตัดผ่านกล้องส่องช่องท้อง ... MIS (Minimal Invasive Surgery) ... และ Laparoscopic Surgery เป็นต้น

ขอให้ทุกท่านรักษาสุขภาพและโชคดีนะครับ

รศ.นพ.วิรัช วุฒิภูมิ
สูตินรีแพทย์ โรงพยาบาลกรุงเทพ-หาดใหญ่