มะเร็งรังไข่ (Ovarian Cancer)

ช่องท้องส่วนล่างของคุณผู้หญิงที่อาจเกิดความผิดปกติหรือโรคอะไรได้หลายอย่างรวมทั้งมะเร็งรังไข่

วันนี้หมอออกตรวจคนไข้ตามปกติครับ ... มีทั้งคนไข้ที่เข้ามาตรวจร่างกายเพราะมีปัญหาเรื่องระบบภายในของคุณผู้หญิงและทั้งที่ไม่มีปัญหาอะไรรีบด่วน ...​ แต่มาเพื่อตรวจคัดกรองโรคมะเร็งของผู้หญิง ... ซึ่งโรคมะเร็งที่ทำให้เกิดความกังวลมีหลายชนิดโดยเฉพาะความกังวลเกี่ยวกับมะเร็งของรังไข่ ... เรื่องมะเร็งรังไข่นี่ต้องบอกว่าฮอทฮิตมากในระยะนี้ ... มีทั้งคุณผู้หญิงที่มาตรวจที่โรงพยาบาลโดยตรงและที่โทรศัพท์เข้ามาปรึกษาเลยละครับ

หมอกลับมาบ้านเลยมานั่งคิดดูว่าทำไมคนไข้ผู้หญิงหลายคนสนใจเรื่องมะเร็งรังไข่ทั้งๆที่ไม่ได้เป็นมะเร็งในผู้หญิงที่พบบ่อยนัก ... ถ้าจะพูดถึงมะเร็งในผู้หญิงไทยที่พบบ่อย 5 อันดับแรกเรียงจากมากไปหาน้อยก็ได้แก่ มะเร็งเต้านม มะเร็งปากมดลูก มะเร็งตับและท่อนำ้ดี มะเร็งปอด และมะเร็งลำใส้ใหญ่ตามลำดับครับ ... แต่วันนี้กลับมีแต่เรื่องมะเร็งรังไข่มาปรึกษา ... ทำให้หมอรู้สึกว่าคงต้องเขียนบล็อกมาคุยกันหน่อยครับ

เดือนมีนาคมถือเป็นเดือนแห่งการระมัดระวังเรื่องมะเร็งรังไข่

เหตุผลที่พอจะอธิบายได้ว่าทำไมมะเร็งรังไข่เป็นเรื่องฮอทฮิตติดอันดับก็คงเป็นเพราะมีเหตุการณ์สดๆร้อนๆสองเหตุการณ์มาประจวบเหมาะในระยะนี้พอดีกันน่ะครับ ... เหตุการณ์แรกก็คือเรื่องข่าวที่ดาราภาพยนตร์สตรีที่เป็นขวัญใจชาวไทยท่านหนึ่งที่หายไปจากวงการระยะหนึ่งและเพิ่งออกมาเปิดเผยตัวเองว่าเป็นมะเร็งรังไข่ ... ดาราขวัญใจท่านนี้ได้เข้ารับการผ่าตัดร่วมกับการใช้เคมีบำบัดหรือที่ชาวบ้านทั่วๆไปเรียกกันว่าไปทำคีโมมาระยะหนึ่ง ... ซึ่งตอนนี้ก็ใกล้จะครบกำหนดการให้คีโมแล้ว ... เหตุการณ์ที่สองก็คือเรื่องที่บริษัทยักษ์ใหญ่ระดับโลกแพ้คดีที่ประเทศสหรัฐอเมริกาและต้องจ่ายเงินให้คู่ความสูงมากถึงประมาณ 2,500 ล้านบาท ... หลายท่านคงพอทราบนะครับว่าคดีดังกล่าวเกี่ยวกับเรื่องแป้งฝุ่นทาตัวยี่ห้อดังยี่ห้อหนึ่งกับการเพิ่มความเสี่ยงในการทำให้เป็นมะเร็งรังไข่ของคุณผู้หญิงที่ใช้โดยเฉพาะอย่างยิ่งการใช้แป้งดังกล่าวทาในบริเวณที่ลับ

ภาพใน Social media ที่เตือนให้ระวังเรื่องมะเร็งรังไข่ (Ovarian Cancer) และการใช้แป้งฝุ่น

เหตุการณ์ทั้งสองเกิดขึ้นในระะยะเดียวกันและได้รับการนำเสนออย่างต่อเนื่องใน social media แทบจะเรียกว่าทุกประเภทเลยละครับ ... มองในแง่บวกก็คือทำให้มีการตื่นตัวกันอย่างมากโดยเฉพาะในคุณผู้หญิง ... ทำให้มีการหาทางป้องกันตัวเองจากมะเร็งรังไข่เพราะรู้สึกว่าเป็นภัยร้ายที่อยู่ใกล้ตัว ... หมอเองในฐานะที่พอมีความรู้ความชำนาญด้านมะเร็งของคุณผู้หญิงหรือมะเร็งนรีเวชฯก็เลยอยากจะเขียนอะไรเล็กๆน้อยๆเกี่ยวกับสถานการณ์มะเร็งในประเทศไทยโดยเฉพาะเกล็ดเล็กๆน้อยๆเรื่องมะเร็งรังไข่มาให้อ่านกันบ้างเผื่อจะมีประโยชน์อะไรไม่มากก็น้อยครับ

เรื่องสถานการณ์มะเร็งในประเทศไทย ... เรื่องนี้หมอขออ้างถึงข้อมูลจากนายแพทย์ วีรวุฒิ อิ่มสำราญ ซึ่งท่านดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการสถาบันมะเร็ง กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุขของประเทศไทยของเราครับ ... ข้อมูลดังกล่าวหากรู้แล้วน่ามีประโยชน์มากครับเพราะจะทำให้เราตระหนักถึงสถาณการณ์มะเร็งในประเทศไทยในปัจจุบันว่าเป็นเช่นไร ...  ตามข้อมูลพบว่าอัตราการเกิดโรคมะเร็งในประชาชนชาวไทยมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ ...​ มีผู้ป่วยมะเร็งรายใหม่ทั้งหญิงชายรวมกันมากกว่า 120,000 คนต่อปี ... และที่สำคัญก็คือโรคมะเร็งเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับ 1 ของประชาชนในประเทศไทยมาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ พ.ศ. 2542 จนถึงปัจจุบันหรือมากกว่าสิบปีติดต่อกันมาแล้วเลยละครับ ... ไม่น่าเชื่อก็ต้องเชื่อนะครับว่าโรคมะเร็งมาแรงแซงทางโค้งมาโดยตลอด ... มาแรงแซงการเสียชีวิตจากสาเหตุอื่นๆเช่นการเสียชีวิตจาก โรคหัวใจ โรคเบาหวาน โรคความดัน หรือแม้แต่การเสียชีวิตจากอุบัติเหตุเสียอีกและมีแนวโน้มว่าจะเป็นเช่นนี้ต่อไปอีกเรื่อยๆครับ

ตำแหน่งของรังไข่ (Ovary) อยู่ที่ด้านซ้ายและขวาของมดลูก (Uterus)

มาเข้าเรื่อง "มะเร็งรังไข่" หรือที่ภาษาอังกฤษเรียกว่า Ovarian cancer กันเลยดีกว่าครับ ... รังไข่ของคุณผู้หญิงเป็นอวัยวะที่อยู่ในช่องท้องส่วนล่างหรือที่เรียกกันทั่วๆไปว่าปีกมดลูกน่ะครับ ... รังไข่ของผู้หญิงมีขนาดประมาณ 3 เซ็นติเมตร มีสองข้างคือข้างซ้ายและข้างขวา ... รังไข่ทำหน้าที่เป็นต่อมไร้ท่อที่สร้างฮอร์โมนเพศหญิงและผลิตไข่ซึ่งเมื่อผู้หญิงเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์ก็จะมีการตกไข่เดือนละครั้ง ...​ หากมีการร่วมเพศในระยะไข่สุกก็จะมีโอกาสตั้งครรภ์และคลอดบุตรออกมาลืมตาดูโลกอย่างพวกเราทุกคน ... สรุปก็คือรังไข่เป็นอวัยวะสำคัญที่เป็นต้นกำเนิดของชีวิตของมนุษย์เราเลยนะครับ

แต่รังไข่เองก็เหมือนอวัยวะอื่นๆของมนุษยน่ะครับซึ่งแม้จะมีประโยชน์อย่างมากแต่ก็มีโอกาสเกิดความผิดปกติกลายเป็นมะเร็งได้ ... มะเร็งรังไข่มีหลายชนิดครับแต่ชนิดที่เจอบ่อยได้แก่ชนิดที่เกิดจากเยื่อบุผิวของรังไข่ (Epithelial Ovarian Cancer) ซึ่งก็คือชนิดที่เป็นข่าวครึกโครมทั้งสองเหตุการณ์ที่กล่าวมาในข้างต้นนั่นแหละครับ

ภาพแสดงรังไข่ข้างขวาที่ปกติและข้างซ้ายที่เป็นเนื้องอกรังไข่ (Ovarian tumor)

แม้มะเร็งรังไข่จะไม่ได้พบบ่อยจนติดใน 5 อันดับแรกของมะเร็งที่พบบ่อยในผู้หญิงไทย ... แต่ถ้าพูดกันเฉพาะกลุ่มมะเร็งในระบบอวัยวะสืบพันธุ์สตรีก็ต้องถือว่าเป็นมะเร็งที่พบบ่อยเป็นอันดับ 2 ของมะเร็งในระบบนี้ของคุณผู้หญิงเลยนะครับ ... ถ้าจะเป็นรองก็เป็นรองแต่เฉพาะมะเร็งปากมดลูกเท่านั้น ... ปัญหาที่น่านำมาคุยกันและฟังดูน่ากลัวก็คือมะเร็งรังไข่เป็นมะเร็งที่มักตรวจพบได้เมื่อมีการลุกลามไปมากแล้วทำให้การรักษาได้ผลไม่ดี ... แม้พบไม่บ่อยแต่พบทีไรก็มักสายไปแล้ว ... พบว่าเป็นสาเหตุของการเสียชีวิตสูงเป็นอันดับต้นๆของมะเร็งที่เกิดจากอวัยวะสืบพันธุ์สตรีดังกล่าวแล้ว ... ยิ่งพอมีเหตุการณ์ทั้งสองเหตุการณ์ที่กล่าวในข้างต้นใน Social media เลยทำให้มีการตื่นตัวและกล่าวถึงมะเร็งชนิดนี้กันอย่างมากและอย่างต่อเนื่อง

เรื่องมะเร็งรังไข่ ... หมออยากจะให้คุณผู้หญิงที่ติดตามบล็อกเรื่องของผู้หญิงผู้หญิงทุกท่านระวังแต่อย่าระแวงนะครับ ... เป็นความจริงที่ว่านอกจากมะเร็งรังไข่จะเป็นโรคที่ไม่มีอาการในระยะที่เริ่มเป็นแล้ว ... การตรวจคัดกรองก็ยังไม่ได้ผลดีเหมือนการตรวจคัดกรองของมะเร็งปากมดลูก ... ทำให้เมื่อเริ่มมีอาการและตรวจพบโรคก็มักเป็นไปมากแล้วซึ่งการรักษามักจะไม่ได้ผลดีและเป็นสาเหตุการเสียชีวิตสูงเป็นอันดับต้นๆดังกล่าว ... แต่ก็จะไม่ใช่จะหมดหวังไปซะทีเดียวเลยนะครับเพราะความรู้จากงานวิจัยและความเจริญทางเทคโนโลยี่ในปัจจุบันทำให้เรารู้ว่าอะไรเป็นความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งรังไข่มากยิ่งขึ้นเช่น การถ่ายทอดทางพันธุกรรม การไม่ตั้งครรภ์ สูงอายุ น้ำหนักมากหรืออ้วน เป็นต้น ... ทำให้พอมีโอกาสที่จะป้องกันหรือตรวจพบมะเร็งรังไข่ได้ตั้งแต่โรคยังไม่ลุกลามไปมากและการรักษาได้ผลดีขึ้นหรือแม้แต่มีโอกาสหายขาดได้หรือไม่ก็ทำให้มีอัตราการอยู่รอดชีวิตสูงมากยิ่งขึ้นกว่าในอดีต

รูปมะเร็งรังไข่ที่มักตรวจพบหรือมีอาการก็ต่อเมื่อโรคมีการลุกลามหรือเป็นไปมากแล้ว

เรื่องการป้องกันมะเร็งรังไข่ ... อาจเริ่มจากการดูความเสี่ยงจากประวัติการเจ็บป่วยจากโรคมะเร็งในครอบครัวหรือเรื่องพันธุกรรมครับ ... เรื่องนี้เห็นได้ชัดจากเรื่องของคุณ Angelina Jolie ซึ่งเป็น super star ในระดับโลก ... ในครอบครัวของเธอมีประวัติการเจ็บป่วยจากโรคมะเร็งหลายคนโดยเฉพาะมะเร็งเต้านมและมะเร็งรังไข่ ... ซึ่งมะเร็งทั้งสองชนิดเป็นมะเร็งมีความสัมพันธ์กับเรื่องพันธุกรรมโดยเฉพาะพันธุกรรมที่เรียกว่า BRCA ที่มีการผ่าเหล่า (BRCA mutation) ... ทำให้เธอป้องกันตัวเองจากการเป็นมะเร็งเต้านมและมะเร็งรังไข่ได้โดยการให้แพทย์ตัดเต้านมและรังไข่ทิ้งหลังจากที่ตรวจทางพันธุกรรมพบว่ามีความเสี่ยงสูง ... ซึ่งข่าวของคุณ Angelina Jolie เป็นข่าวโด่งดังไปทั่วโลกสามารถศึกษาหรือหาอ่านได้จาก social media ทั่วไปนะครับ

Angelina Jolie สตรีผู้ปลุกให้เกิดการตื่นตัวในการป้องกันมะเร็งเต้านมและมะเร็งรังไข่ในระดับสากล

ภาพจำลองสายพันธุกรรมของมนุษย์ที่เป็นตัวควบคุมการทำงานทุกอย่างของร่างกาย

นอกจากการดูเรื่องพันธุกรรมแล้ว ... การป้องกันมะเร็งรังไข่ยังมีความสัมพันธ์กับภาวะการเจริญพันธุ์อีกด้วย ... พบว่าการตั้งครรภ์และการกินยาคุมกำเนิดก็สามารถลดความเสี่ยงในการเป็นมะเร็งรังไข่ได้ในระดับหนึ่ง คนโสดหรือไม่มีบุตรจึงเสี่ยงกว่าคนที่มีบุตรครับ

ภาพแสดงถึงยาคุมกำเนิด (Pill) ที่มีส่วนช่วยลดโอกาสการเกิดของมะเร็งรังไข่ (Ovarian cancer)

ภาวะนำ้หนักเกินหรืออ้วน (Obesity) ก็เป็นความเสี่ยงต่อมะเร็งรังไข่และมะเร็งอีกหลายอย่าง จึงสมควรป้องกันโดยควบคุมนำ้หนักให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม

ภาพแสดงความเสี่ยงในการเป็นมะเร็งหลายชนิดจากความอ้วน (สัญญลักษณโบว์สีต่างๆแทนมะเร็งแต่ละชนิด)

ภาวะสูงวัยก็เป็นภาวะเสี่ยงของมะเร็งรังไข่และมะเร็งอีกหลายชนิดเช่นกัน ... จึงสมควรตรวจคัดกรองมะเร็งตามระยะที่เหมาะสมเมื่อมีอายุมากขึ้น

นอกจากการป้องกันโดยการดูความเสี่ยงทางพันธุกรรม การเจริญพันธุ์ น้ำหนัก และอายุแล้ว ... การตรวจคัดกรองก็เป็นอีกเรื่องหนึ่งที่ในปัจจุบันมีความเจริญก้าวหน้าทางเทคโนโลยี่อย่างมากทำให้สามารถตรวจวินิจฉัยสิ่งต่างๆได้รวดเร็วและแม่นยำ เช่น ... การตรวจทางพันธุกรรม (Genetic test) เช่นที่ทำในกรณีของคุณ Angelina Jolie เป็นต้น ... ในอดีตการตรวจทางพันธุกรรมไม่มีบริการในประเทศไทยแต่ปัจจุบันเริ่มมีบริการแล้วนะครับ ... การตรวจคัดกรองด้วยการตรวจภายใน (Pelvic examination) ร่วมกับการตรวจด้วยคลื่นเสียงความถี่สูงหรืออัลตร้าซาวน์บริเวณช่องท้องส่วนล่าง (Pelvic ultrasound) ก็เป็นการตรวจอีกอย่างที่อาจทำให้สามารถตรวจพบความผิดปกติของรังไข่ได้ตั้งแต่ระยะเริ่มต้น ... นอกจากนี้การตรวจเลือดเพื่อหาสารบ่งชี้มะเร็ง (Tumor marker) ของรังไข่บางอย่าง เช่นการตรวจเลือดวัดระดับ CA125, HE4 ก็เป็นการตรวจที่มีประโยชน์และเป็นที่นิยมมากยิ่งขึ้น

ตัวอย่างภาพจาก Social media ที่แสดงถึงการการตรวจชนิดต่างๆเช่น CA125, HE4

หากใช้การตรวจคัดกรองที่กล่าวมา ... เสริมกับการดูแลตนเองในเรื่อง อาหาร การออกกำลังกาย และการรักษาสุขภาพจิตด้วยแล้ว ... หมอเองเชื่อว่าน่าจะเป็นเครื่องมือที่ดีในการป้องกันหรือต่อสู้กับโรคมะเร็งรังไข่ได้อย่างดีเลยนะครับ

เขียนมาถึงตอนนี้แล้วก็คงต้องขอจบเรื่องมะเร็งรังไข่ไว้เพียงแค่นี้ก่อนนะครับ ... ข้อมูลที่เขียนอาจไม่ได้ลงลึกในทุกประเด็นแต่ก็คงจะพอเป็นตัวกระตุ้นให้ท่านผู้อ่านโดยเฉพาะคุณผู้หญิงที่สนใจเรื่องการดูแลสุขภาพทั้งหลายได้รับความรู้เพื่อไปใช้ประกอบในการดูแลสุขภาพของตัวเองบ้างนะครับ ... หากมีโอกาสหมอจะเขียนเกล็ดเล็กๆน้อยๆเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพของคุณผู้หญิงมาให้อ่านกันใหม่ ... ขออวยพรให้ทุกท่านมีสุขภาพสมบูรณ์แข็งแรงทั้งสุขภาพกายและสุขภาพใจนะครับ

รศ.นพ. วิรัช วุฒิภูมิ
สูตินรีแพทย์​ (มะเร็งวิทยานรีเวช)
โรงพยาบาลกรุงเทพหาดใหญ่