เนื้องอกรังไข่ชนิดเดอร์มอย (Dermoid cyst) ... เรื่องที่คุณผู้หญิงควรรู้

สวัสดีครับคุณผู้หญิงทุกท่าน ... หมอไม่ได้เขียนบล็อกมาหลายวันเพราะไปประชุมที่สุโขทัยมาครับ ... กลับมาทำงานเมื่อสามสี่วันก่อนก็มีงานเข้ามาตลอด ... ทั้งตรวจคนไข้ที่ห้องตรวจผู้ป่วยนอกหรือที่เรียกว่า OPD (Out Patient Department) และผ่าตัดคนไข้ในหรือที่เรียกว่า IPD (In Patient Department) ... วันนี้ทานข้าวเย็นเสร็จแล้วเลยอยากเขียนอะไรเล็กๆน้อยๆที่อาจมีประโยชน์ต่อคุณผู้หญิงไว้อ่านประกอบการดูแลตนเองครับ

วันนี้ตอนเช้าออกตรวจตามปกติ ... มีคนไข้ผู้หญิงรายหนึ่งโทรศัพท์มาปรึกษาเรื่องก้อนที่รังไข่ครับ ... คำถามก็คือเธอไปตรวจร่างกายประจำปีมาซึ่งมีทั้ง ตรวจเลือด เอ็กซเรย์ปอด ตรวจคลื่นหัวใจ และอีกหลายๆอย่าง ... แล้วยังมีการตรวจอัลตร้าซาวด์ช่องท้องส่วนล่างด้วย ... ผลทุกอย่างปกติครับยกเว้นผลการตรวจอัลตร้าซาวด์ช่องท้องส่วนล่างซึ่งตรวจพบก้อนบริเวณปีกมดลูกซึ่งแพทย์ผู้อ่านผลรายงานว่าน่าจะเป็นก้อนเนื้องอกของรังไข่ (Ovarian tumor)

รังไข่ (Ovary) ... เป็นอวัยวะสำคัญของคุณผู้หญิงที่อยู่ในอุ้งเชิงกราน ... แม้มีขนาดไม่ใหญ่นักคือมีขนาดเพียงประมาณ 1x2x3 เซ็นติเมตร แต่รังไข่ก็มีหน้าที่สำคัญมากๆคือสร้างฮอร์โมนเพศหญิงและทำหน้าที่ในการตกไข่ (Ovulation) ทุกรอบเดือนทำให้มีการตั้งครรภ์หากมีการร่วมเพศในช่วงเวลาที่มีการตกไข่ ... แต่รังไข่เองก็อาจเกิดความผิดปกติหรือเป็นโรคได้หลายอย่าง ... โรคของรังไข่มีทั้งที่ดูรูปร่างปกติแต่การทำงานผิดปกติและแบบที่รูปร่างผิดไปจากปกติโดยเฉพาะอย่างยิ่งที่เกิดเป็นก้อนหรือเนื้องอก

เนื้องอกรังไข่อาจเป็นเพียงถุงน้ำเล็กๆที่เรียกว่าซิสต์ (Cyst) ซึ่งมักไม่มีอาการและไม่มีอันตราย ... มักตรวจพบโดยบังเอิญจากการตรวจอัลตร้าซาวด์ ... แต่หลายครั้งที่ก้อนเล็กๆของรังไข่นี่แหละครับที่เป็นต้นกำเนิดของมะเร็งซึ่งก็เริ่มต้นจากก้อนเล็กๆที่ไม่มีอาการ ... โตหรือมีขนาดเพิ่มขึ้นเรื่อยๆโดยไม่มีอาการ ... จะไปรู้อีกทีก็เมื่อคลำก้อนได้ทางหน้าท้องซึ่งก็มักมีขนาดเกิน 10 เซ็นติเมตรขึ้นไปแล้ว

คุณผู้หญิงที่โทรฯมาปรึกษารายนี้รายงานว่าไม่มีอาการผิดปกติอะไรนอกจากปวดถ่วงๆท้องน้อยเป็นบางครั้งบางคราว ... แพทย์ผู้ตรวจบอกว่าก้อนที่ตรวจพบจากอัลตร้าซาวด์มีขนาดประมาณ 8 เซ็นติเมตร ... ลักษณะเป็นถุงที่มีทั้งของเหลวและก้อนเนื้ออยู่ภายใน ... แพทย์ผู้ตรวจอัลตร้าซาวด์บอกว่าน่าจะเป็นเนื้องอกรังไข่ชนิดที่มีทั้ง ผม ฟัน กระดูก และเยื่อเมือกอยู่ภายใน (ดูรูปประกอบ)

ฟังจากคำอธิบายทางโทรศัพท์ทำให้หมอเองนึกถึงภาพของเนื้องอกรังไข่ที่พบได้บ่อยชนิดหนึ่งครับที่เรียกว่า "เดอร์มอยซิสต์ (Dermoid cyst)" ซึ่งเป็นเนื้องอกรังไข่ที่มักไม่ใช่เนื้อร้ายหรือมะเร็งแต่ก็อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนที่ทำให้ปวดท้องแบบฉุกเฉินได้จากการบิดขั้ว (Twist) หรือการแตก (Rupture) ของก้อน

เนื่องจากเป็นการคุยปรึกษาทางโทรศัพท์ซึ่งให้รายละเอียดได้ไม่มากนัก ... หมอเลยตอบไปในเบื้องต้นว่าอย่าเพิ่งตกใจหรือกังวลจนเกินไปเพราะฟังดูแล้วน่าจะไม่ใช่เนื้อร้ายหรือมะเร็ง (มีโอกาสเป็นครับแต่ไม่มากนัก) ... แต่ควรระวังเรื่องภาวะแทรกซ้อนโดยเฉพาะอย่างยิ่งการบิดขั้วหรือการแตกของก้อน ... ไม่ควรออกกำลังกายแบบหักโหมหรือกระทบกระเทือนบริเวณช่องท้องแบบแรงๆ และควรมาตรวจยืนยันอีกครั้งเพื่อดูในรายละเอียดและวางแผนการรักษาที่เหมาะสม ... ซึ่งหากเป็นก้อนดังกล่าวจริงอาจรักษาได้โดยการผ่าตัดซึ่งควรทำเสียก่อนที่จะมีภาวะแทรกซ้อน ... และหากต้องผ่าตัดก็ไม่ต้องกังวลมากนักเพราะการผ่าตัดในปัจจุบันสามารถทำได้แบบแผลเล็กด้วยการผ่าตัดผ่านกล้อง (Laparoscopic surgery) ซึ่งไม่เจ็บมากนัก ฟื้นตัวเร็ว และมีความปลอดภัยสูง

หลังจากคุยในเบื้องต้นเสร็จ ... คุณผู้หญิงที่โทรศัพท์มาก็บอกว่าจะเข้าไปศึกษาต่อในอินเตอร์เน็ตและจะโทรศัพท์มานัดตรวจต่อไป

วันนี้เขียนสั้นๆเพื่อให้รู้จักคำว่าเนื้องอกรังไข่ชนิดเดอร์มอยซิสต์ (Dermoid cyst) ซึ่งพบได้บ่อย ... สำหรับประชาชนทั่วไปอาจฟังแล้วแปลกๆที่ก้อนเนื้องอกรังไข่ชนิดนี้อาจมี ผม ฟัน กระดูก และเนื้อเยื่อของร่างกายอีกหลายอย่างไปรวมกันอยู่ในก้อนเดียวกัน ... อาจฟังดูเหมือนถูกเวทย์มนต์ดำซึ่งไม่เกี่ยวกันเลยครับเพราะเนื้องอกดังกล่าวพบได้ทั่วโลกไม่ว่าจะในชนชาติหรือภาษาใดก็ตาม

ขอให้ทุกท่านโชคดีนะครับ
รศ.นพ. วิรัช วุฒิภูมิ