กระบังลมหย่อน (Genital relaxation) และ การทำรีแพร์ (Repair)

สวัสดีครับคุณผู้หญิงที่ติดตามอ่านบล็อกของหมอวิรัชทุกท่าน  ...​ หมอไม่ได้เขียนบล็อกมาหลายวันเพราะมีทั้งงานราษฎร์และงานหลวงมาประดังกันหลายอย่าง ... วันนี้มีเวลาเลยนึกถึงเรื่องเรื่องหนึ่งที่อยากเขียนเพราะมีคนไข้ที่มาปรึกษาอยู่เป็นระยะๆ ... เรื่องนั้นคือเรื่อง กระบังลมหย่อน (Genital relaxation) และ การทำรีแพร์ (Repair) 

ท่านผู้อ่านคงเคยได้ยินคำพูดที่ชอบพูดกันเล่นๆว่าพออายุมากขึ้น ... ร่างกายของเรามักไม่ค่อยมีอะไรเป็นไปตามใจเราเลย ... บางส่วนที่อยากให้หย่อนก็ตึง ตัวอย่างเช่นหู ... บางส่วนที่เราอยากให้ตึงก็หย่อน ตัวอย่างเช่นเต้านมของคุณผู้หญิง

อวัยวะส่วนที่อยากให้ตึงแต่หย่อนก็ไม่ได้มีแต่เต้านมนะครับ ...​ กระบังลมของคุณผู้หญิงทั้งหลายก็เป็นอวัยวะอีกส่วนหนึ่งของร่างกายที่มีโอกาสหย่อนได้เช่นกัน ...​ คงไม่มีคุณผู้หญิงคนใดอยากให้กระบังลมของคุณหย่อนใช่ไม๊ครับ

กระบังลมหย่อนหมายความว่าอะไรล่ะครับ ... หากท่านลองหลับตานึกภาพผู้หญิงในท่ายืนตรง ...​ ท่านคงจะพอนึกภาพออกนะครับว่ามีอวัยวะหลายอย่างในช่องท้องของท่านที่สามารถไล่เรียงลงมาเรื่อยๆจากบนสุดลงมาล่างสุด ... อวัยวะในช่องท้องส่วนบนๆได้แก่ กระเพาะอาหาร ตับ ลำใส้ เรื่อยๆลงมา ... อวัยวะในช่องท้องส่วนล่างซึ่งรวมถึงในช่องเชิงกรานด้วยได้แก่ กระเพาะปัสสาวะ มดลูก ปีกมดลูก ช่องคลอด และทวารหนัก ... ท่านเคยสงสัยไม๊ครับว่าอวัยวะในช่องท้องเหล่านี้ลอยอยู่ได้ยังไงโดยไม่หลุดหล่นจากช่องท้องออกมากองอยู่ระหว่างขาของท่านแม้ท่านจะออกแรงเบ่งในช่องท้องอย่างแรง เช่น เวลาไอจาม เวลาเบ่งถ่ายอุจจาระ เวลาออกกำลังกายแบบหนักๆ

คิดๆแล้วอวัยวะเหล่านี้ก็ควรจะหลุดหล่นลงมาน่ะครับเพราะที่ส่วนล่างของช่องท้องไม่ได้มีกระดูกรองรับทางออกไว้เลย ... การที่อวัยวะต่างๆไม่หล่นหรือไหลออกมากองอยู่ระหว่างขาของท่านก็เพราะว่ามีกระบังลมนี่แหละครับที่รองรับไว้โดยกระบังลมก็คือส่วนของกล้ามเน้ือและพังผืดหุ้มกล้ามเนื้อที่ขึงตึงระหว่างด้านหน้าตั้งแต่กระดูกหัวหน่าวไปยังด้านข้างและด้านหลังของกระดูกเชิงกรานและกระดูกก้นกบ ... กระบังลมนี้ถ้าดูเผินๆก็คล้ายๆเปลญวนที่ขึงจากด้านหน้าไปด้านหลังของส่วนล่างสุดของช่องท้องน่ะครับ

ในภาวะปกติธรรมชาติจะสร้างให้กล้ามเนื้อกระบังลมตึงและแข็งแรงมากเพียงพอที่จะรองรับอวัยวะต่างๆในช่องท้อง เช่น มดลูก ปีกมดลูก กระเพาะปัสสาวะ หรือทวารหนัก ไม่ให้หย่อนหรือโผล่ออกมาได้ ครับ ... จะมีก็เพียงแค่ช่องบางช่องเท่านั้นที่ผ่านออกมาเพื่อทำหน้าที่ตามธรรมชาติเช่น ท่อปัสสาวะ ช่องคลอด และทวารหนัก เป็นต้น

Bladder (กระเพาะปัสสาวะ), Uterus (มดลูก), Rectum (ทวารหนัก) 

กระบังลมที่เคยตึงและแข็งแรงอาจหย่อนลงมาได้หลายระดับ ... มีตั้งแต่หย่อนเพียงเล็กน้อยและไม่มีอาการอะไรผิดปกติมากนักไปจนถึงหย่อนมากจนไม่สามารถรองรับอวัยวะในอุ้งเชิงกรานเช่น มดลูก ปีกมดลูก กระเพาะปัสสาวะ หรือทวารหนักเอาไว้ได้ ... กรณีที่หย่อนมากๆจะมีผลให้ มดลูก ปีกมดลูก กระเพาะปัสสาวะ หรือทวารหนักโผล่พ้นออกมาอยู่ที่ปากช่องคลอดหรือแม้แต่โผล่ออกมาอยู่ระหว่างขาของผู้ป่วยได้ ... การหย่อนดังกล่าวมีผลต่อการควบคุมการขับถ่ายปัสสาวะอุจจาระเป็นอย่างยิ่ง ... บางรายอาจควบคุมการปัสสาวะไม่ได้ ไอจามมีปัสสาวะเล็ด ไปห้องนำ้ไม่ทัน ปัสสาวะไม่ออก ท้องผูก มีก้อนโผล่ออกมาเสียดสีระหว่างขา บางครั้งเป็นมากและนานจนไม่สามารถใส่ก้อนที่โผล่ออกมากลับเข้าไปในช่องคลอดได้และอาจมีแผลกดทับซึ่งนำไปสู้ปัญหาอีกหลายๆอย่าง ... ลองนึกดูสิครับว่าถ้าภาวะดังกล่าวเกิดกับท่านท่านจะรู้สึกอย่างไร

กระบังลมหย่อน (กระเพาะปัสสาวะ มดลูก และทวารหนัก)

สาเหตุทั้งที่เป็นสาเหตุโดยตรงและที่เป็นสาเหตุเสริมหรือเป็นปัจจัยเสี่ยงให้เกิดการหย่อนของกระบังลมมีหลายอย่างครับได้แก่ การคลอดบุตร ความเสื่อมจากอายุมากและการขาดฮอร์โมน การเพิ่มแรงดันในช่องท้อง และความพิการหรือผิดปกติแต่กำเนิด

การคลอดบุตร ... สาเหตุใหญ่ที่สุดของกระบังลมหย่อนได้แก่การคลอดบุตรหรือการคลอดลูกทางช่องคลอด ... โดยเฉพาะอย่างยิ่งการคลอดที่ยากต้องใช้เวลานานหรือใช้แรงเบ่งอย่างมาก ... การคลอดหลายๆครั้งหรือมีลูกหลายคน ... หรือการคลอดที่ได้รับการช่วยคลอดหรือเย็บซ่อมแซมช่องทางคลอดไม่ถูกต้อง ... ทั้งหมดที่กล่าวมาล้วนเป็นสาเหตุใหญ่ที่ทำให้เกิดกระบังลมหย่อน ... โชคดีที่ในปัจจุบันมีการผ่าท้องคลอดมากขึ้นและไม่ค่อยมีครอบครัวไหนที่มีลูกมากๆหรือหลายๆคนเหมือนในสมัยก่อน ทำให้พบภาวะกระบังลมหย่อนน้อยลงหรือรุนแรงน้อยกว่าในอดีต ...  แต่ที่อธิบายอย่างนี้ก็ไม่ได้หมายความว่าผู้เขียนสนับสนุนการผ่าท้องคลอดมากกว่าการคลอดทางช่องคลอดตามธรรมชาตินะครับ

ความเสื่อมจากอายุมากและการขาดฮอร์โมน ...​ ความเสื่อมที่มากับอายุที่มากขึ้นโดยเฉพาะหลังวัยหมดระดูหรือที่เรียกว่าวัยทองก็เป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่ทำให้กระบังลมที่หย่อนอยู่แล้วหย่อนมากยิ่งขึ้นและมีอาการทุกข์ทรมานชัดเจน ... การลดลงหรือการขาดฮอร์โมนเพศในวัยทองนับว่ามีผลต่อความแข็งแรงหรือการตึงหย่อนของกระบังลม เพราะฮอร์โมนจากรังไข่ที่เรารู้จักกันในชื่อว่า "เอสโตรเจน (Estrogen)" มีส่วนช่วยให้กล้ามเนื้อและพังผืดตึงกระชับ ... เมื่อฮอร์โมนเอสโตรเจนลดลงหรือขาดไปในวัยทองจึงมีส่วนทำให้เกิดการหย่อนของกระบังลมมากยิ่งขึ้น

การเพิ่มแรงดันในช่องท้อง ... การเพิ่มแรงดันหรือการออกแรงเบ่งในช่องท้องมากและต่อเนื่องเป็นเวลานาน เช่นการทำงานที่ต้องยกของหนักเป็นประจำ ... โรคหอบหืดไอจาม ... หรือท้องผูกเรื้อรัง ...​ ภาวะที่กล่าวมาทำให้เกิดการเพิ่มแรงดันในช่องท้องสูงทำให้เกิดภาวะกระบังลมหย่อนได้

ความพิการหรือผิดปกติแต่กำเนิด ... ภาวะนี้พบได้น้อยแต่ก็เป็นส่วนหนึ่งที่อาจเสริมให้กระบังลมหย่อนได้ครับ

จากข้อความทั้งหมดที่เขียนมาคงพอที่จะทำให้ท่านผู้อ่านนึกออกบ้างนะครับว่ากระบังลมหย่อนมีสาเหตุตรงและเสริมหลายๆอย่าง ... ซึ่งการคลอดน่าจะเป็นสาเหตุสำคัญที่สุดและรองมาก็คือเรื่องอายุและการขาดฮอร์โมนในวัยทอง

กระบังลมหย่อนเพียงเล็กน้อยอาจไม่มีอาการอะไรรบกวนชีวิตมากนักหรอกครับ ... หากหย่อนมากอาจทำให้มีอาการได้หลายอย่าง ... อาการในเบื้องต้นได้แก่การรู้สึกถ่วงเหมือนมีอะไรมาจุกหรือจะหลุดออกมาจากช่องคลอด ... เมื่อไปพบสูตินรีแพทย์และได้รับการตรวจภายใน ... แพทย์อาจตรวจพบว่าเริ่มมีการหย่อนของมดลูก ปากมดลูก กระเพาะปัสสาวะหรือทวารหนักในระดับต้นๆ ซึ่งถ้าหย่อนไม่มากและอาการไม่จนรบกวนชีวิตประจำวันก็อาจรักษาโดยการสังเกตดูอาการไปก่อนได้

ในผู้ป่วยบางรายจะมาพบแพทย์โดยจะบอกได้เลยว่ามีก้อนมาจุกหรือโผล่ออกมาจากช่องคลอด ... ซึ่งก้อนที่ตรวจพบมักเป็น กระเพาะปัสสาวะ ทวารหนัก ปากมดลูก มดลูก หรืออวัยวะทุกอย่างที่กล่าวมาเลยก็ได้ ... ซึ่งถ้าถึงขนาดตรวจพบได้เองว่ามีก้อนโผล่ออกมาก็คงต้องได้รับการรักษาแล้วละครับ ... บางครั้งก้อนที่โผล่ออกมามีการเสียดสีหรือกดเบียดกันในระหว่างขาทำให้เกิดแผลที่มักมีการติดเชื้อทำให้เจ็บปวดหรือมีกลิ่นเหม็นมาก

บางรายปล่อยไว้นานมากจนมีการเสียไปของการควบคุมการขับถ่ายปัสสาวะ ... เมื่อกระเพาะปัสสาวะหย่อนลงมาอยู่ในตำแหน่งที่ผิดปกติ การทำงานก็จะผิดปกติไปด้วยโดยอาจมีอาการ ไอจามมีปัสสาวะเล็ด ปัสสาวะราดไปห้องนำ้ไม่ทัน ปัสสาวะไม่พุ่งหรือปัสสาวะไม่ออก กระเพาะปัสสาวะอักเสบบ่อยๆหรือเรื้อรัง ...​ ภาวะดังกล่าวเป็นปัญหาใหญ่อย่างหนึ่งของผู้สูงอายุที่พบได้เป็นประจำ

บางรายมีการขับถ่ายอุจจาระผิดปกติ ... เมื่อทวารหนักหย่อนลงมามักทำให้มีอาการท้องผูกซึ่งอาการท้องผูกเรื้อรังจะยิ่งไปเสริมกระตุ้นให้การหย่อนของกระบังลมเป็นมากยิ่งขึ้น

อาการทั้งหมดที่กล่าวมาอาจแตกต่างกันไป ... อาการอาจน้อยและไม่รบกวนชีวิตประจำวันหรือมากจนรบกวนต่อคุณภาพชีวิตและสมควรได้รับการดูแลรักษา

การรักษาที่ดีที่สุดก็คือการป้องกันโดยการหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงที่กล่าวมาทั้งหมดในเบื้องต้น แต่หากไม่ได้ป้องกันหรือป้องกันแล้วก็ยังเกิดกระบังลมหย่อนและมีอาการก็คงต้องรักษากันแล้วละครับ

การรักษาภาวะกระบังลมหย่อนมีหลายวิธีได้แก่ ... การทำกายภาพบำบัด การผ่าตัด หรือการใส่ห่วงยางไปค้ำไว้ในช่องคลอด

การทำกายภาพบำบัด ... สามารถทำได้ด้วยตนเองโดยการขมิบก้นซึ่งเป็นการออกกำลังกล้ามเนื้อกระบังลมหรือกล้ามเนื้อหูรูด หากทำถูกต้องหรือทำเป็นประจำจะพบว่าการขมิบก้นเป็นการทำให้กล้ามเนื้อกระบังลมแข็งแรงและรองรับอวัยวะในอุ้งเชิงกรานเช่น มดลูก กระเพาะปัสสาวะ หรือทวารหนักไม่ให้หย่อนลงมาได้ในระดับหนึ่ง รายละเอียดเรื่องนี้ท่านผู้อ่านสามารถเข้าไปค้นหาดูเพิ่มเติมได้ในกูเกิ้ลนะครับ

การรักษาด้วยการผ่าตัด ... การผ่าตัดหรือที่มักเรียกกันในภาษาชาวบ้านว่าการทำรีแพร์ (Repair) น่ะครับ ... รีแพร์ (Repair) เป็นภาษาต่างประเทศที่แปลว่าซ่อมแซมครับ ... การทำรีแพร์เป็นคำที่เข้าใจผิดเพี้ยนกันไปว่าคือ "การทำสาว" ...​​ เรื่องการทำสาวดังกล่าวเป็นเพียงการผ่าตัดเล็กในผู้ที่ไม่ได้มีอาการอะไรมากนัก ... เป็นเพียงการผ่าตัดที่ทำให้ปากช่องคลอดแคบเข้ามาเท่านั้น กรณีดังกล่าวอาจทำเพื่อความงามหรือเรื่องเพศสัมพันธ์แต่ไม่ได้ช่วยเรื่องกระบังลมหย่อนอะไรมากนัก ... ต่างจากกรณีการผ่าตัดเพื่อช่วยให้ผู้ที่มีการหย่อนของกระบังลมมากจนมีอาการเช่น มีก้อนโผล่ออกมา มีแผล หรือมีการควบคุมการขับถ่ายปัสสาวะอุจจาระผิดปกติหรือเสียไปเป็นต้น ... การผ่าตัดรักษาในกรณีหลังนี้ต้องการการรักษาจากผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทางพิเศษเพราะการผ่าตัดเพื่อซ่อมแซมภาวะดังกล่าวอาจมีภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายได้สูงหากไม่ได้ทำอย่างถูกต้อง ... ภาวะแทรกซ้อนอันตรายที่อาจเกิดได้แก่ การบาดเจ็บต่อระบบปัสสาวะ ระบบอุจจาระ และเกิดการบาดเจ็บต่ออวัยวะภายในช่องท้องเช่นลำใส้หรือท่อไตเป็นต้น ... หากได้รับการตรวจวินิจฉัยและการรักษาที่ถูกต้องโดยผู้เชี่ยวชาญแล้วจะพบว่าการรักษาดังกล่าวได้ผลดีมากและมีภาวะแทรกซ้อนต่ำเพราะปัจจุบันมีการพัฒนาวิธีการผ่าตัดตลอดทั้งอุปกรณ์ที่ใช้ในการผ่าตัดไปอย่างมาก ... มีทั้งการใช้แผ่นวัสดุสังเคราะห์มายึดโยงโดยไม่ต้องตัดมดลูก หรือแม้ต้องมีการตัดมดลูกและผ่าตัดซ่อมแซมช่องคลอด ... ก็อาจทำได้ทั้งแบบผ่าตัดทางช่องคลอดและผ่าตัดแผลเล็กทางหน้าท้องผ่านกล้องเป็นต้น ... หากท่านผู้อ่านต้องการรายละเอียดเรื่องการผ่าตัดวิธีต่างๆก็ขอให้ปรึกษาสูตินรีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านนี้ต่อไปนะครับ

การรักษาโดยการใส่ห่วงค้ำยัน (Pessary) ... วิธีนี้เหมาะสำหรับผู้ที่มีการหย่อนของกระบังลมมากแต่ไม่เหมาะสมที่จะรักษาด้วยการผ่าตัดเพราะมีความเสี่ยงจากการดมยาสลบหรือจากการผ่าตัดสูงเช่น อายุมากเกินไป มีโรคประจำตัวรุนแรงเช่น โรคหัวใจ โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง หรือโรคอื่นๆที่เป็นข้อห้ามต่อการดมยาสลบหรือการผ่าตัดใหญ่ ... ในกรณีดังกล่าวการใส่ห่วงซึ่งมีลักษณะเป็นห่วงหรือแผ่นยางค้ำยันไว้ในช่องคลอดจะช่วยทำให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

จากที่กล่าวมาทั้งหมดเป็นเพียงส่วนหนึ่งของเรื่องกระบังลมหย่อนเท่านั้นนะครับ ... รายละเอียดยังมีอีกมาก ... เรื่องกระบังลมหย่อนเป็นเรื่องที่ละเอียดอ่อน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสังคมของผู้หญิงไทยที่มีความเขินอายสูง ... โดยเฉพาะอย่างยิ่งภาวะนี้ส่วนมากจะพบในผู้สูงอายุของเรา ได้แก่ คุณแม่ คุณย่า คุณยาย หรือคุณทวด ซึ่งหลายครั้งผู้เขียนมีความเห็นใจท่านทั้งหลายเหล่านี้มากครับเพราะท่านมักอดทนจนถึงที่สุดโดยไม่บอกให้ลูกหลานได้ทราบเลยว่าท่านมีความทุกข์ทรมานเพียงใดกับการขับถ่ายอุจจาระปัสสาวะ ...  ที่ท่านไม่บอกก็ไม่ใช่เพียงเพราะท่านเขินอายเท่านั้นนะครับ แต่เป็นเพราะท่านไม่อยากรบกวนลูกหลานให้เดือดร้อนมาดูแลท่าน ... ทั้งๆที่อาการทั้งหมดที่ท่านทุกข์ทรมานอยู่ก็เกิดมาจากการที่ท่านให้กำเนิดลูกหลานของท่านนั่นเอง ... อ่านจบแล้วอย่างน้อยก็กลับบ้านไปถามคุณแม่ คุณยาย คุณย่า หรือคุณทวดของท่านมั่งนะครับว่าท่านมีอะไรให้เรารับใช้บ้างหรือไม่ ... ถามอ้อมๆก็ได้นะครับเพราะเรื่องแบบนี้ท่านผู้อาวุโสของพวกเราท่านหน้าบางกว่าพวกเราผู้น้อยในปัจจุบันเยอะเลยละครับ ... หากท่านมีปัญหาอยู่และเราช่วยท่านได้ก็จะเป็นการตอบแทนพระคุณท่านได้เป็นอย่างดีและได้บุญเยอะเลยละครับ

ขอขอบคุณท่านผู้อ่านทุกท่านที่ได้ติดตามอ่านมาจนถึงบันทัดนี้ ... หากมีคำถามหรือความคิดเห็นอะไรเพิ่มเติม ... ผู้เขียนรบกวนติดต่อมาได้ที่ รศ.นพ.วิรัช วุฒิภูมิ สูตินรีแพทย์ โรงพยาบาลกรุงเทพ-หาดใหญ่ หรือที่โทรศัพท์หมายเลข 1719 หรือที่ Mobile phone: 089-733-1170 นะครับ ........ สวัสดีและขอให้ทุกท่านโชคดีมีสุขภาพแข็งแรงนะครับ